یزدفردا :محمدرضا قانع عزآبادی:هوای گرم كویر در روزهای طولانی تابستان ، ضروروت تجدید قوا و استراحت نیمروزی اهالی به ویژه مردان و نبودن جریان برق و وسایل خنك كننده امروزی باعث شده بود تا درساعت گرم روز، محل هائی به عنوان استراحتگاه یا پاتوق تابستانی مورد استفاده قرارگیرد كه این پاتوق ها درساعات روز متفاوت بود وكاركردهای متفاوت ومتنوعی داشت

عمده ترین پاتوق های تابستانی ساباط ها بودند . ساباط ها كوچه های مسقفی بود كه درمحلات مختلف احداث شده بود . گردش وجریان هوا دراین ساباط ها وخنكای هوا عاملی بود تا گروههایی ازجنس ذكور شامل كودكان ، نوجوانان ، میانسالان و سالمندان از اصناف وگروههای متفاوت ،ساعاتی دركنار هم جمع شوند و یك اجتماع انسانی با كاركردهای مختلف را تشكیل دهند.

دکتر «محمدکریم پیرنیا» ساباط را در زبان فارسی دارای ریشه ای کهن می داندكه جزء اول آن «سا» به معنای آسایش و جزء دوم آن «باط» نمودار ساختمان، آبادی و عمارت است”

سابات ها دارای سنگفرش با دیوارها وسقف كاهگلی و یك یا دو سكو برای نشستن دردوسویه خود بودند كه بعضا افرادوگروههای خاص دارای جایگاهی منحصر به فرد دراین سكوها بودند

هسته مركزی ومشتری های اصلی و دائمی این سابات ها تقریبا ثابت بود و به جرات می توان گفت این پاتوق های تابستانی یك تشكل غیررسمی بود كه حتی رئیس و معاون و منشی و عضو و...را می توانستی برای آن تصوركنی! عده ای هم به عنوان عضو علی البدل متغیربودند كه بعضا دربین این ساباط ها جابجا می شدند .

ساباط ها كاركردهای متعدد ومتنوعی داشت و تمامی مسایل ابادی اعم از مسائل سیاسی ، اجتماعی ،  فرهنگی ، خانوادگی ، اقتصادی و دینی دراین اجتماعات مورد بحث و بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گرفت .

ساباط ها كاركرد آموزشی نیزداشت و مهمترین محل انتقال اطلاعات ، دسترسی به جدیدترین خبرها و عمومی ترین پایگاه اموزشی و انتقال اداب و رسوم و فرهنگ و نقل فكلورهای عامیانه بود

ساباط ها زیباترین جلوگاه غم وشادی ،دعواها ، مشكلات ، معضلات اجتماعی و مشاركت ها محلی بود .بسیاری از اتفاقات تلخ وشیرین این اجتماعات درسینه نوجوانان دیروز وپا سن گذاشتگان امروز بایگانی شده است كه نقل ان می تواند از فراموش شدن انها جلوگیری كند

ساباط ها كاركرد بنگاههای معاملاتی امروزی را نیز داشت بسیاری از معاملات دراین ساباط ها انجام می گرفت وقولنامه های نانوشته درذهن اهالی ثبت می شد

ساباط نوعی شورای مشورتی هم بود وهمانطور كه گفتم ساباط هر محله تشكیلات نامرعی داشت كه با انتخابات عمومی وتائید جمعی شكل می گرفت .

ساباط ها مطب پزشكان درس ناخوانده روستا بود اگر فردی دراین اجتماع اظهار بیماری می كرد نسخه های متنوع ومتفاتی را از پزشكان حاذق و متخصص روستا دریافت می كرد .

پیوستگی و یکپارچگی که ساباط در خانه های یک محله ایجاد می کرد از دیگر كاركردهای سابات بود كه موجب ایجاد همدلی در بین ساکنین هر محله می شد.

از نظر ساخت وساز نیز ساباط عامل ایجاد یکپارچگی و استحکام در خانه های مجاور خود بود به گونه ای که این عنصر به ساختمان در تحمل نیروهای وارد بر آن کمک می كردوچه بسا خرابی یك سابات ، موجب ویرانی چند خانه مجاور آن می شد

به غیراز سابات ، راه پله اب انبار ها ، سایه سار درختان واقع درمسیر قنات از دیگر پاتوق های تابستانی قدیم درابادی ها و محلات به شمار می روند .

اگرهم اكنون سری به محلات قدیمی وابادی های یزد بزنی سابات های استوار كه قصه های سابات نشینان را درخود حفظ كرده اند را می توانی بیابی

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا